Zachowek - zasady przydzielenia

Instytucja zachowku uregulowana w kodeksie cywilnym służąca z założenia ustawodawcy ochronie interesów najbliższej rodziny zmarłego, w praktyce rodzi wiele problemów. Zachowkiem określamy ułamek wartości tego, co uprawniony do zachowku otrzymałby, gdyby dziedziczenie po zmarłym następowało na podstawie ustawy.

Wysokość zachowku może wynosić 2/3 albo ½ udziału spadkowego. Zachowek w wysokości 2/3 udziału spadkowego przysługuje, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni. W pozostałych przypadkach zachowek wynosi ½ udziału spadkowego.

Dla prawidłowego obliczenia zachowku istotne jest zatem ustalenie udziału spadkowego. Przy ustalaniu udziału spadkowego stanowiącego podstawę do obliczania zachowku uwzględnia się także spadkobierców niegodnych oraz spadkobierców, którzy spadek odrzucili, natomiast nie uwzględnia się spadkobierców, którzy zrzekli się dziedziczenia albo zostali wydziedziczeni. O tym, kto i w jakich częściach dziedziczy na podstawie ustawy możesz przeczytać na blogu.

Krąg podmiotów uprawnionych do zachowku określa art. 991 § 1 kodeksu cywilnego, należą do niego:

1. zstępni spadkodawcy (dzieci, wnuki, prawnuki)
2. małżonek spadkodawcy
3. rodzice spadkodawcy

Należy jednak pamiętać, że uprawnienie do zachowku dotyczy tylko tych osób, które byłoby w danej sytuacji spadkobiercami ustawowymi. Nie zawsze zatem uprawnionymi do zachowku będą rodzice spadkodawcy. Jeśli spadkodawca pozostawi po sobie dzieci, to rodzice spadkodawcy nie będą uprawnieni do zachowku.

Spadkobiercy chcąc rozpocząć skuteczne rozporządzanie spadkiem lub planujący jego podział, powinny zacząć od uzyskania postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku lub aktu poświadczenia dziedziczenia sporządzonego przez notariusza. Więcej informacji o stwierdzeniu nabycia spadku można przeczytać na blogu.

Wśród osób, których żądanie o zapłatę zachowku nie będzie skuteczne należy wskazać:

1. dalszych krewnych (np. rodzeństwo, kuzynostwo)
2. małżonka wyłączonego od dziedziczenia, tj. jeżeli spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy, a żądanie to było uzasadnione
3. osoby skutecznie wydziedziczone
4. osoby uznane za niegodne dziedziczenia
5. osoby, które zrzekły się dziedziczenia
6. osoby, które odrzuciły spadek

Najczęściej roszczenia o zachowek są kierowane do spadkobierców w sytuacjach, którzy powołani zostali do spadku na podstawie testamentu, z pokrzywdzeniem osób, które dziedziczyłyby na podstawie ustawy. Nie zawsze jednak spadkodawca pozostawia testament, ponieważ zdarza się, że cały majątek daruje jeszcze za życia. W takiej sytuacji również uprawnionym przysługuje prawo do zachowku.

Wśród kategorii podmiotów, od których można dochodzić zachowku należy wskazać:

1. spadkobierców
2. obdarowanych przez spadkodawcę w drodze darowizny
3. zapisobierców windykacyjnych

Jeśli myślisz o dochodzeniu zachowku to masz na to ustawowy czas. Roszczenie o zachowek przedawnia się z upływem 5 lat liczonych od ogłoszenia testamentu, albo od śmierci spadkodawcy – w przypadku dziedziczenia na podstawie ustawy.

Ustalanie wysokości zachowku i kręgu osób do niego uprawnionych sprawia niekiedy wiele trudności. Jeśli macie Państwo wątpliwości dotyczące tematu zachowku zapraszamy na konsultacje do kancelarii w Zalasewie k. Poznania lub do kontaktu telefonicznego pod numerem telefonu: 695 703 504. Prawo spadkowe i darowizny to jedna z moich specjalności.